Wat zijn rechten?
Rechten zijn verworvenheden of afspraken die in een samenleving zijn gemaakt en die bepalen wat er allemaal wel en niet mag. Ze bepalen vaak hoe mensen in een samenleving met elkaar omgaan. In het geval er iets niet mag, wordt daar vaak ook een straf op gezet.
In een democratische rechtsstaat wordt een straf bepaald door de rechterlijke macht. Rechters toetsen daar in rechtszaken of er in bepaalde gevallen wel of niet binnen de lijntjes van het recht gekleurd is. Rechten worden geregeld in wetten, die in een democratische rechtsstaat worden geschreven en goedgekeurd door volksvertegenwoordigers.
Naast nationale wetgeving is er ook internationaal recht, waar meerdere landen afspraken over maken en zich aan dienen te houden.
Wat zijn lhbti-rechten?
Met lhbti-rechten wordt vaak gedoeld op rechten die de gelijkwaardigheid en gelijkberechtiging van queer personen ten goede komt. Met andere woorden, lhbti-rechten zorgen ervoor dat queer personen het leven kunnen leiden zoals zij willen. Vaak zijn die wetten het resultaat van een jarenlange strijd van emancipatie, activisme en erkenning.
Lhbti-rechten draaien om een aantal onderwerpen, zoals het recht op vrije seksualiteit. Dat wil zeggen dat je de vrijheid moet kunnen hebben op je eigen seksuele beleving.
Daarnaast gaan deze rechten over genderidentiteit, bijvoorbeeld de rechten rondom geslachtsregistratie en geslachtsverandering, die van belang zijn voor trans en intersekse personen.
Vaak gaat de strijd om dit soort rechten gepaard met een strijd voor anti-discriminatiewetgeving. Die bestraffen bijvoorbeeld homofobie en transfobie, maar gaan ook over gelijke rechten op het gebied van werken en wonen.
Tot slot zijn er nog de rechten rondom het vormen van een familie. Hierbij kan je denken aan onderwerpen als het (homo)huwelijk, adoptie en ouderschap.
In ieder land is het recht anders geregeld, waardoor lhbti-rechten er in ieder land weer anders uit kunnen zien. Bovendien zijn alle rechten vaak niet in één keer geregeld. Zo was Nederland in 2001 het eerste land ter wereld waar het burgerlijk huwelijk werd opengesteld voor paren van hetzelfde geslacht. Dat mensen van het gelijke geslacht mogen trouwen, wil nog niet zeggen dat zij dezelfde rechten hebben bij bijvoorbeeld het vormen van een gezin.
In veel landen die al een homohuwelijk hebben – ook in Nederland – wordt daarom nog hard gewerkt aan rechten rond ouderschap. Met andere woorden, dat het ene recht geregeld is, zoals het homohuwelijk, wil dat nog niet zeggen dat daarmee alle getrouwde stellen gelijke rechten hebben als het aankomt op bijvoorbeeld het krijgen van kinderen. In ieder land gaat het regelen van dat soort rechten weer anders.
In Nederland zijn er verschillende belangenorganisaties die opkomen voor lhbti-rechten. Het COC is oudste organisatie die zich hiervoor inzet, en heeft een bijzondere status als adviseur bij de Verenigde Naties.
Er zijn ook andere organisaties die zich voor de belangen van queer personen inzetten, zoals bijvoorbeeld Transvisie, Transgender Netwerk Nederland (TNN), Black Queer & Trans Resistance en BI+ Nederland.
Ook buiten Nederland zetten veel organisaties zich in voor lhbti-rechten. ILGA World zet zich wereldwijd in voor de rechten van queer personen en -gemeenschappen, en IGLA Europe doet dat voor Europa. Ook zijn er mensenrechtenorganisaties die zich inzetten voor lhbti-rechten, zoals Amnesty International.
Hoewel met de term lhbti-rechten vrijwel altijd gedoeld wordt op de rechtsgelijkheid van queer personen, zijn er ook landen met rechten die precies het tegenovergestelde doen: het discrimineren en onderdrukken van queer personen en -gemeenschappen. Denk aan de anti-homopropaganda-wetgeving in Rusland, of de doodstraf die enkele landen nog steeds op homoseksualiteit hebben staan.
Dit soort wet- en regelgeving wordt dus ingezet in een poging om queer personen en gemeenschappen uit de samenleving te weren. Ook over dit soort discriminerende rechten zijn enkele suggesties opgenomen.
Dossierwijzer
Veel van de hierboven genoemde onderwerpen komen terug in dit dossier. De nadruk ligt op lhbti-rechten in Nederland, maar er is ook aandacht voor lhbti-rechten in andere landen.
Omdat er vaak veel nieuws is rond onderwerpen van lhbti-rechten, activisme en discriminatie, kan het een goed idee zijn om eens naar nieuws rond deze onderwerpen te zoeken. De suggesties en onderwerpen die in dit dossier voorkomen kunnen je daarmee op weg helpen.
