Een tijdje geleden ontving IHLIA van Wanda Vervest een schenking van ruim honderd lesbische detectives.
Door: Connie van Gils Dit artikel verscheen eerder in de Gaykrant
Het oudste boek uit de schenking stamt uit 1985 en het nieuwste uit 2009. Na 2009 zijn er nog slechts mondjesmaat lesbische detectives verschenen. Een kleine en onvolledige opsomming van onverschrokken lesbische helden en heldinnen op wie soms hele series zijn gebaseerd: Kate Delafield, Kat Guererra, Martha Goicochea, Cassidy James, Kate Brannigan, Tru North, Hawthorn Connor, Kylie Kendall, Alyx Nicholson, Lylian Byrd en Loretta Lawson.
Van de meeste van deze personages had ik nog nooit gehoord en daarom was het wel een eyeopener. Er is in het verleden dus een heel genre van fictieve James Bond- of Derrickachtige lesbische speurders en geheim agenten gecreëerd door en voor de lesbische gemeenschap.
De IHLIA-collectie
Natuurlijk heeft IHLIA zelf ook al een aardige collectie whodunits. De vijftigplussers onder ons herinneren zich nog wel de eerste naam uit dit rijtje legendary sleuths, Kate Delafield, uit de succesvolle boeken van Katherine Forrest. En dan hebben we de mainstreamboeken van Patricia Cornwell, waarvan we altijd zuchtend zeiden: ‘die met dat lesbische nichtje, Lucy.’
Van eigen bodem hebben we misdaadjournalist Jos Welling, in 1985 in het leven geroepen door Ina Bouman in Dames aan de Maas in de collectie. Mijn persoonlijke favoriete detective is Apocalypse Bébé (2010), met het Franse lesbische detective-duo tegen wil en dank Lucy en de Hyena van Virginie Despentes. De verteller, Lucy, is een aartsluie privédetective. Ze heeft de Hyena om hulp gevraagd om de verdwenen dochter van een rijke magnaat op te sporen, want ze heeft zelf geen idee. De Hyena is niet alleen scherpzinnig, doeltreffend en streetwise, ze mag ook graag deelnemen aan orgieën met vriendinnen.
Het IHLIA-budget is niet toereikend noch bedoeld voor fictie. Desondanks behelst de IHLIA-fictiecollectie een kleine twaalfduizend dichtbundels en romans, verworven via giften en erfenissen. Ruim achthonderd van deze boeken zijn queer detectives. Hiervan zijn er ongeveer vierhonderd met een homodetective, -dader of -slachtoffer en vierhonderd (dat is inclusief de honderd nieuwe) met een lesbische detective, dader of slachtoffer.
De oudste queer detectives
Volgens The Gay Detective Novel van Judith A. Markowitz uit 2004 is de eerste lesbische detective ooit Angel Dance van M.F. Beal uit 1977, met daarin de stoere lesbische en Latina speurder Kat Guererra. Kat moet de populaire schrijfster Angel beschermen op wie ze heel erg verliefd is. Onderzoek binnen onze eigen catalogus brengt echter een heel ander eerste boek aan het licht, namelijk Halo in Brass van John Evans uit 1955 waarvan de eerste druk zelfs al uit 1949 stamt. Als beschrijving staat er: ‘I thought this one was a routine Missing Persons Job, but it led me to the twilight world of women without men, and – murder!’
Het leidt hier geen twijfel dat in het oudere boek het slachtoffer of de moordenares lesbisch is en niet de detective.
Hetzelfde geldt voor de mannen. De eerste homodetective van IHLIA stamt uit 1945 en is getiteld The Pink Umbrella. Het werd geschreven door Frank Crane en de held van het verhaal, Pat Abbot, is niet de homo. In The Gay Male Sleuth in Print and Film uit 2005 wordt als eerste homodetective The Heart in Exile van Rodney Garland uit 1953 genoemd. Dit boek is een klassieker geworden, vaak vertaald en nog vaker herdrukt.
Het mooie van een detective is dat homoseksualiteit niet het thema hoeft te zijn. De personages zijn homo of lesbisch, maar voor zelfaanvaarding, coming-out, discriminatie, poezen of relatieproblematiek is weinig plaats. Wel voor drank, gebroken harten en anonieme seks natuurlijk! En voor heerlijk veel queer-culture. Maar zoals het betaamt spelen de verhalen zich toch vooral af rondom moorden en verdwijningen, psychopaten en stalkers, milieurampen en chantage, en de queer detectives gaan ‘where no man has gone before’.
Zwarte en trans detectives
Allemaal wit? Nee, de eerste whodunit met een zwarte homodetective, met de geweldige naam Pharao Love, was A Queer Kind of Death uit 1966, geschreven door George Baxt. Samen met Sing Low, Sweet Harriet en Topsy and Evil zou het een trilogie zou worden. En Kat Guererra uit Angel Dance uit ’77 was meteen al een Latina.
Hoe zit het met de transdetectives? We hebben er twee in de collectie. De eerste stamt uit 1994 en is getiteld The Lost Time Café, van Elisabeth Wilson, de andere heet The mermaids singing en is van Val McDermid, uit 1995. Er zijn er meer verschenen, maar die hebben we helaas niet. In 2018 verscheen het zeer goed ontvangen Half Moon Street van Alex Reeve. Dit is de eerste detective met een trans man als hoofdpersonage. De held is de fameuze Leo Stanhope in het Victoriaanse London van de 19e eeuw. Een tijd waarin nog de doodstraf stond op het dragen van kleding van, en het zich voordoen als iemand van de andere sekse.
Maar zijn het ook goede boeken? De meeste queer detectives worden vooral gelezen en gewaardeerd door de eigen achterban. Sommige stijgen hier bovenuit. Het zal weinig mensen zijn ontgaan dat Echo uit 2019, hoewel meer thriller dan detective, van de Nederlandse auteur Thomas Olde Heuvelt een absoluut wereldsucces is.
Echo verhaalt over een homoseksuele bergbeklimmer die een gruwelijk ongeluk krijgt tijdens het beklimmen van de geheimzinnige Maudit en die later samen met zijn vriend terugkeert naar de bergen om te herstellen. De vriend is vastberaden om als een echte speurder uit te zoeken wat er precies is gebeurd. Onlangs zijn de filmrechten voor dit boek voor een megabedrag gekocht door Warner Brothers uit de US!
Meer lezen over queer detectives in boeken en film?
- The Gay Male Sleuth in Print and Film: A History and Annotated Bibliography – Drewey Wayne Gunn, 2005. (in IHLIA-collectie)
- The Gay Detective Novel: Lesbian and Gay Main Characters and Themes in Mystery Fiction – Judith Markowitz, 2004 (niet in IHLIA collectie)
Met dank aan Wanda Vervest
