Decemberavonden en feestdagen in lockdown kunnen lang en saai zijn, en zijn daarom bij uitstek geschikt voor een gezellige spelletjesavond met zielsverwanten. Daarom kijken we zo aan het eind van 2020 naar roze spelletjes.
Door: Connie van Gils Dit artikel verscheen eerder in de Gaykrant
De collectie gezelschapsspellen van IHLIA bestaat uit vijfentwintig spellen, onder te verdelen in kaartspellen, bordspellen en quizzen, en het is interessant om te zien hoe in deze spellen veertig jaar roze geschiedenis is terug te vinden.
Het is niet ondenkbaar dat er spellen zijn geweest – zelfgemaakt of zelfverzonnen – die al veel ouder zijn, maar de oudste spellen uit de IHLIA-collectie dateren van eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Die tijd kenmerkt zich door een strikt gescheiden strijd van homomannen en lesbische vrouwen voor gelijkheid en emancipatie. Dit zie je terug in de ontwerpen van spellen die óf voor lesbische vrouwen óf voor homomannen bedoeld zijn.
De lesbische strijd was sterk verbonden met de tweede feministische golf en vrouwen vochten samen voor gelijke rechten, tegen seksuele exploitatie, voor buitenshuis werken na het huwelijk en voor financiële onafhankelijkheid, voor mogen studeren en last but not least betaald worden voor huishoudelijk werk. ‘Liever lesbisch’ was de leus en ‘Slaap niet met je onderdrukker’ was een morele plicht. Seksueel gezien was deze tijd vrij preuts: vrouwen wilden wel lesbisch zijn of worden, maar niet op ‘de mannenmanier’ met andere vrouwen omgaan. In de spelletjes is dan ook weinig aandacht voor seksualiteit als bron van plezier.
Kaartspellen
Uit deze tijd stamt het plattelandsvrouwenkwartet, het FNV-vrouwenbondkwartet en spinster. Bij het spel van de FNV-vrouwenbond zijn de categorieën waarvan een kwartet verzameld kan worden: gezondheidszorg, huisvrouw, reclame, kernenergie, zoethouders (valium & sherry), consument, abortus, huishouden en liefde. De categorie liefde bestaat uit vier kaarten: 1. De prins op het witte paard, 2. Zingende violen, 3. Een hok vol kinderen. 4. Na wittebrood komt roggebrood.
Bij het vrouwenkwartet van de Nederlandse bond van plattelandsvrouwen Zuid-Holland zijn de categorieën: part-time werk, huisvrouw, ouder worden, beroep, huwelijk, werkende vrouw, tiener, lezen, emancipatie, en seksualiteit. De vier kaarten van de categorie seksualiteit die je moet verzamelen zijn: 1. De pil, 2. Schaamte, 3. Relatie en 4. Verkrachting. Bij relatie staat overigens een heel lief tekeningetje van twee verliefde blote vrouwen.
Bij het spinster kaartspel gaat het erom wie aan het eind van het spel de spinsterkaart heeft. De oude vrijster is de winnaar!
Totaal anders uit dezelfde periode zijn de kaartspelen voor mannen. Juist de seksuele bevrijding staat centraal. Neem het kaartspel ‘Gay Sex! The Wildly Sexy Card Game for Two … or More!’ Bij dit kaartspel kun je samen of met meer via de kaarten je ‘fantasie’ neerleggen en daarna uitspelen. Je kunt je ook laten verrassen. Het doel is een zorgeloze avond seks en elkaar op een speelse manier beter leren kennen wat voorkeuren betreft.
Daarnaast hebben we een aantal kaartspellen voor homomannen die niet meer zijn dan dat: een spel speelkaarten. Maar met sexy plaatjes van mannenlichamen aan de voor- of achterkant. En natuurlijk ontbreekt ook piemelmemory niet in de collectie.
Bordspelen en quizzen
De bordspelen en quizzen in onze collectie zijn van iets latere datum, maar laten dezelfde verzuiling zien. Zo hebben we het fameuze homonopolis, topstuk uit de collectie. Homonopolis is een luxe uitgevoerde variant van monopolie waarbij je homobars kunt kopen. Na de lockdown is het spel te bezichtigen bij IHLIA op de derde verdieping van de OBA tijdens de expositie ‘Reading Room’.
We hebben ook het pottenversierspel: lesbische vrouwen laten zich steeds meer en nadrukkelijker zien binnen de vrouwenbeweging. Het pottenversierspel is een bordspel met naast hartjeskaarten ook wat-nu-weer-kaarten. Seksualiteit is nog altijd een beetje beladen, maar daar wordt iets aan gedaan met een spel als dit.
Hiv/aids
Eind jaren tachtig ontstaat er een heel andere categorie spellen, namelijk de aids-dobbelspellen. Met behulp van een reeks wie-doet-het-met-wie-kaarten, een set maatbekertjes voor water, wat zetmeel en betadine wordt aangetoond hoe snel hiv zich kan verspreiden. De twee spellen die we hebben, zijn bedoeld voor het voortgezet onderwijs om jongeren op een leuke manier te waarschuwen.
Homo en lesbisch samen
Uit 1992 dateert het eerste homo/lesbische spel ‘The Rainbow Gayme’ binnen de collectie. Heel duidelijk nog ingedeeld in mannen- en vrouwendingen, maar wel een spel voor beide groepen tegelijk. Zo is er bijvoorbeeld de categorie ‘he said, she said’ waarbij de spelers moeten raden of een bepaalde uitspraak is gedaan door een man of een vrouw. ‘The only kind of gay people I find attractive are those bordering on transvestite’. Wat denk je? Heeft een man dit gezegd of een vrouw?
Quizzen
Ook de quizzen, bedoeld ter educatie over de eigen geschiedenis en cultuur, worden met de tijd gemengder, hoewel iets als biseksualiteit nog als ontrouw aan de strijd wordt ervaren en maar liever wordt genegeerd in de vragen.
Seks is meer… ganzenbord
De tijd staat niet stil en homo/lesbisch is inmiddels vervangen door LHBT+. Ons eerste echt diverse en inclusieve LHBT+bordspel is het ‘Seks is meer… ganzenbord’ dat IHLIA onlangs ontving van maker Marjolein Hottentot. Dit spel uit 2020 is niet bedoeld voor mensen uit de community zelf, maar voor toekomstige verzorgers van LHBT+ouderen. Het spel wordt gebruikt op zorgopleidingen om leerlingen te helpen op een professionele en ontspannen manier met LHBT+ouderen om te gaan.
Het ‘Seks is meer.. ganzenbord’ is overigens niet het eerste of enige op ganzenbord geënte spel uit de collectie. We hebben ook het provisorisch uitgevoerde Oud-Hollands mannenspel, en deze week hebben we het Transenbord aangeboden gekregen (zie hoofdfoto), ontworpen en handgemaakt door club T van COC Zwolle, waarbij de gansjes transjes zijn. We kijken er naar uit om het in de collectie op te nemen.
