Wat houdt het begrip transgender in?
Het begrip transgender is een parapluterm voor alle mensen die zich qua identiteit ergens op het spectrum tussen man en vrouw bevinden, ook al zijn ze geboren in een duidelijk herkenbaar jongens- of meisjeslichaam.
Genderidentiteit is niet hetzelfde als seksuele voorkeur. Genderidentiteit gaat over hoe je jezelf beleeft. Seksuele voorkeur of identiteit gaat over de relatie tot de ander. Transgenders kunnen dan ook hetero-, homo-, bi- of aseksueel zijn.
Sommige transgenders ondergaan een sociale en lichamelijke transitie, andere transpersonen niet of gedeeltelijk.
Geschiedenis
Waarschijnlijk hebben transgenders in alle tijden en culturen bestaan. Van de Romeinse keizer Helagabalus, die van 218 tot 222 regeerde, weten we dat hij zich het liefst als vrouw presenteerde. De 18de eeuwse Maggiel van Antwerpen, die als meisje was geboren, nam dienst in het leger, trouwde twee keer met een vrouw en verklaarde over zichzelf: ‘In de natuur een manspersoon, maar uiterlijk een vrouwspersoon.’
En zo zijn er meer historische voorbeelden. Het is vaak lastig om achteraf vast te stellen of het die mensen ging om het dragen van mannen- of vrouwenkleding, de andere sociale rol of om een lichamelijke transitie. Voor dat laatste zijn medische ingrepen nodig, zoals het gebruiken van geslachtshormonen en het ondergaan van chirurgische ingrepen. Dat werd pas in de 20e eeuw mogelijk. Eerst alleen bij heel hoge uitzondering, maar vanaf de jaren zeventig in Nederland voor steeds meer mensen.
Identiteit
In de 21e eeuw is de wereldwijde belangstelling voor het transgender fenomeen sterk gegroeid, en vanaf 2014/2015 helemaal.
Vroeger was het aantal mensen dat zich identificeerde als transgender heel klein, waardoor het een onbekend verschijnsel bleef, omgeven met misvattingen en vooroordelen. Dat zie je terug in de informatie en boeken van destijds: die hadden vooral tot doel om uit te leggen dat geboren mannen zich vrouw konden voelden en vice versa, en dat dit geen psychiatrische stoornis of inbeelding was. Het denken was binair: transvrouwen en transmannen, en de weg naar een medische transitie stond centraal.
Tegenwoordig is de beeldvorming over wat het betekent om transgender te zijn verschoven van een medische aandoening naar een identiteit, als onderdeel van de lhtbi-beweging (inclusief Trans Pride).
Veel literatuur kent een perspectief van binnenuit, geschreven door trans auteurs. Er is meer aandacht voor mensen die zich geen man of vrouw voelen of beide tegelijk. Deze non-binaire genderidentiteiten staan nog aan het begin van de sociale acceptatie. De samenleving is er niet op ingericht en discussies over genderneutraliteit lopen soms hoog op.
Dossierwijzer
Lange tijd heette het transseksualiteit en transseksuelen, maar die begrippen zijn in onbruik geraakt, juist vanwege de ongewenste associatie met seksualiteit. In oudere bronnen zul je ‘transseksualiteit’ en ‘transseksuelen’ nog vaak tegenkomen. Als je in databases zoekt, vergeet dan niet om ook deze termen te proberen.
Wees je echter bewust van de beperkingen van oudere titels. De ontwikkelingen op transgendergebied zijn zo snel en diepgaand, dat oudere ideeën achterhaald kunnen zijn en je niet verder helpen om de actuele situatie te begrijpen.
Onder verschillende subthema’s vind je bronnen en literatuur waarmee je aan de slag kunt. Er staan hier een heleboel suggesties, maar we raden niemand aan om alles te lezen! Soms heb je bijvoorbeeld aan een hoofdstuk uit een boek al voldoende om meer over je onderwerp te weten te komen. Of er is een (interview)artikel met een overzicht van de hoofdlijnen. In zo’n geval hoef je dus niet het hele boek te lezen.
